Filozofické mezinárodní kongresy v ČSR

V 30. letech se v Praze uskutečnila dvě mezinárodní setkání filozofů: konference tomistických filozofů a VIII. mezinárodní kongres filozofů. Mezinárodní konference tomistů se konala 6.–8. října 1932. Jejími pořadateli byli olomoučtí dominikáni, učitelé tamějšího dominikánského učiliště. Konference – navazující na předcházející tomistické kongresy a konference – měla „objasnit myšlenkové postavení dnešní doby a ukázat, že tomistická filozofie je syntezí života, jejíž hodnota je skutečná. Bylo třeba obeznámit české myslitele se systémem pravdy, který nebyl českým duchem zhodnocen. Proto ráz mezinárodních konferencí měl ukázat znamení duchovosti v tomismu, která je základem všeho vědění a životního názoru“.

První den přednášek byl věnován ontologickému řádu, čili metafyzice: Jaroslav Beneš: O stavu filozofie v české mentalitě a je-li možno jí přispět metafyzikou sv. Tomáše; Kazimierz Kowalski: Metaphysica Thomistica et aspirationes mentis modernae; Josef Matocha: Ontologický řád jako základ vývoje lidské osobnosti; Erich Przywara: Thomas von Aqu. und die geistigen Grundmotive der Gegenwart; Artur Pavelka: Fyzický řád základem metafyzického řádu. Druhý den konference se zabýval spekulativním řádem, v němž přichází k úvaze kritické zkoumání poznání a pravdy: Hyacint Bošković: Objectivitas cognitionis; J. Weis-Nagel: Pasivita našeho rozumu a její kriteriologický význam; Antonín Kříž: Životnost filozofie Aristotelovy; P. Kremer: Synthèse de la verité du St. Thomas; I. M. Bocheński: Metaphysica in problemate logicae modernae. Třetí den byl věnován praktickému řádu: J. Konečný: Život ve filozofii sv. Tomáše a dnes; Régis Jolivet: L'intuition intellectuelle de Bergson considérée du point de vue thomiste; Jaroslav Hruban: Estetický řád v pojetí scholastickém a současném; Jan E. Urban: Metafyzické základy morálky; Emilian Soukup: Nový postup filozofie náboženství vůči moderním proudům.

VIII. mezinárodní kongres filozofů se konal 2.–7. září 1934. Práci přípravného výboru (v němž měli zastoupení i němečtí filozofové žijící tehdy v ČSR) řídil E. Rádl, který už v r. 1932 uveřejnil v ČM článek k programu sjezdu. VIII. filozofický kongres — konaný rok po vítězství fašismu v Německu – se stal manifestací nejen různých filozofických stanovisek, směrů a názorů, ale i vůle filozofů přispět k obraně demokracie, humanismu a míru. – V meziválečném období měla česká a slovenská filozofie své zastoupení i na dalších mezinárodních kongresech: v Neapoli 1924, Cambridgi (USA) 1926, Oxfordu 1930 a zvláště v Paříži 1937 (na tzv. descartovském kongresu). První poválečný (X.) světový kongres filozofů se konal v roce 1947 v Amsterodamu.

Tables des matières

Bibliografie:

\noindent Avant- propos Patronage et composition des Comités Ouverture du Congrès Séance du Comité international Clôture du Congrès Lettre de M. Samuel Alexander Lettre de M. Edmund Husserl Lettre de M. F. Tönnies Liste de membres

I. Les frontières des sciences naturelles.

Séance plénière (Lundi 3 Septembre)

Gaston Bachelard: Critique préliminaire du concept de frontière epistémologique; Hans Driesch: Naturwissenschaft und Philosophie. Discussion (H. Reichenbach, L. Rieger, H. Schwerak, R. Carnap, M. Siehle, L. Polak, R. Kampe, D. Obolensky, H. Driesch, W. M. Kozłowski, E. Otto, B. Petronievics, E. Sperantia, G. Bachelard).

II. Les méthodes des sciences naturelles et des sciences morales.

Section (Mardi 4 Septembre)

Adolf Meyer: Die Überwindung des Mechanismus durch den Holismus; Friedrich Lipsius: Spielen sich die Naturvorgänge im Raume ab?; Leslie J. Walker: Relation of Philosophy and Science; F. Hemens: The Limits of the Natural Science; R. T. Fleweling: Quanta and the Absolute. Discussion (H. Driesch, D. Obolensky, J. L. Fischer).

III. Limportance de l'analyse logique pour la connaissance.

Section I (Lundi 3 Septembre)

Jan Lukasiewicz: Bedeutung der logischen Analyse für die Erkenntnis; Moritz Schlick: Über den Begriff der Ganzheit; Jörgen Jörgensen: Die logischen Grundlagen der Wissenschaft. Discussion (E. Harms, S. A. Kobylecki, P. Bocheński, K. Dürr, J. Lukasiewicz, H. Driesch, K. Ajdukiewicz, J. L. Fischer, G. Hermann, A. Tarski, R. Carnap, J. Jörgensen).

IV. L'importance de l'analyse logique pour la connaissance.

Section II (Mardi 4 Septembre)

F. C. S. Schiller: How is „Exactness“ possible?; C. W. Morris: The Concept of Meaning in Pragmatism and logical Positivism; Otto Neurath: Einheitswissenschaft; Rudolf Carnap: Die Methode der logischen Analyse; Henryk Mehlberg: Temps physique et extra-physique. Discussion (S. A. Kobylecki, K. Grelling, R. Carnap, F. C. S. Schiller, C. G. Hempel, C. W. Morris, E. Kaila, K. Ajdukiewicz, F. Bocheński, O. Neurath, R. Ingarden, F. C. S. Schiller, H. Reichenbach, R. Carnap, F. C. S. Schiller).

V. L'importance de l'analyse logique pour la connaissance.

Section III (Mercredi 5 Septembre)

Hans Reichenbach: Die Bedeutung des Wahrscheinlichkeitsbegriffs für die Erkenntnis; K. Ajdukiewicz: Über die Anwendbarkeit der reinen Logik auf philosophische Probleme; Sigmund Zawirski: Bedeutung der mehrwertigen Logik für die Erkenntnis und ihr Zusammenhang mit der Wahrscheinlichkeitsrechnung; Ernst Nagel: Reduction and Autonomy in the Sciences; K. Kaila: Über die Allsätze; Janina Hosiasson: Wahrscheinlichkeit und Schluß aus Teilprämissen. Discussion (F. C. S. Schiller, J. Hosiasson, A. Tarski, R. Carnap, K. Ajdukiewicz, H. Reichenbach, C. W. Morris, M. Kokoszy\'nska).

VI. L'importance de l'analyse logique pour la connaissance.

Section IV (Vendredi 7 Septembre)

Roman Ingarden: Der logische Versuch einer Neugestaltung der Philosophie. Eine kritische Bemerkung; Felix Kaufmann: Die Bedeutung der logischen Analyse für die Sozialwissenschaften; Julius Kraft: Die Geisteswissenschaften als Naturwissenschaften; Perceval Frutiger: Un nouveau scientisme; A. Kobylecki: Relation as a primitive and fundamental Idea of the mathematical Logic and Philosophy; Ladislav R. Rieger: Déterminisme et indéterminisme. Discussion (R. Carnap, O. Neurath).

VII. Point de vue descriptif et point de vue normatif dans les sciences sociales.

Séance plénière (Mardi 4 Septembre)

Willy Hellpach: Zentraler Gegenstand der Soziologie: Volk als Naturtatsache, geistige Gestalt und Willensschöpfung; T. V. Smith: Norm and Fact in social Sciences. Discussion (J. Tvrdý, W. Lutosławski, J. L. Fischer, J. M. Warbeke, P. Comarnesco, G. Hermann, J. Fischer, J. Kohn, J. Doppler, L. Polak, V. Příhoda, W. M. Kozłowski, C. W. Morris, E. Otto, T. V. Smith, W. Hellpach).

VIII. Norme et réalité.

Section I (Lundi 3 Septembre)

A. Emge: Das „aktuelle“ als bisher übersehener direktiver Grundbegriff; D. Draghicesco: Le point de vue normatif en sciences sociales et son application au problème de la crise des démocraties; Aloys Wenzel: Leben und Geist; L. Šulcs (Schulz): Les rapports entre le droit et la morale; Luigi Sturzo: Sociologie et historicisme.

IX. Norme et realité.

Section II (Mercredi 5 Septembre)

František Weyr: Rechtswissenschaft und Rechtssoziologie; G. de Guili: I pi\`u moderni attegiamenti della filosofia della scienza; Joh. Sauter: Rechtswissenschaft und Rechtsphilosophie; Hilda D. Oakeley: Historic necessity and ethical Freedom; Oskar Engländer: Teleologie in der Volkswirtschaft. Discussion (Th. Givanovitch, D. Obolensky).

X. Religion et philosophie.

Séance plénière (Mercredi 5 Septembre)

Erich Przywara S. I.: Religion und Philosophie; Léon Brunschvicg: Religion et philosophie. Discussion (J. Chevalier, P. Frutiger, J. E. Heyse, C. Boyer, J. Petrovici, L. Polak, A. Liebert, A. \. Z ołtowski, L. Rieger, O. Neurath, J. M. Verweyen, M. Lutosławski, E. Przywara, L. Brunschvicg).

XI. Religion et philosophie.

Section I (Lundi 3 Septembre)

Anna Forbes Liddell: Philosophy and Religion; Jacques Chevalier: Une cause spirituelle du déséquilibre moderne: l'absolutisme humain; N. Lossky: Die christliche Weltauffassung als allseitige Synthese; C. J. Shebbeare: Hegel's Logic and modern Religion; Paul Siwek: La conscience de la liberté. Discussion (F. Linhart, J. Petrovici, W. Lutosławski, J. Chevalier).

XII. Religion et philosophie.

Section II (Mercredi 5 Septembre)

Charles Werner: Religion et philosophie; L. No\"el: La notion de philosophie chrétienne; S. Frank: Die gegenwärtige geistige Lage und die Idee der negativen Theologie; J. M. Verweyen: Die Selbständigkeit der Religion; Enrico Castelli: Philosophie et religion (Le problème de la philosophie chrétienne). Discussion (W. M. Kozłowski, F. Herz, J. Devolvé, F. Bocheński, S. Scraba, Th. Hartwig, B. Jasinowski, J. Petrovici, R. Kamper, L. Skrbensky, J. M. Verweyen, C. Werner).

XIII. La crise de la démocratie.

Séance plénière (Jeudi 6 Septembre)

W. Pepperell Montague: Democracy at the Cross-roads; Emilio Bodrero: La crisi della democrazia. Discussion (Marck, P. Frei, G. Del Vecchio, J. Fischer, E. de Boda, V. Basch, W. M. Kozłowski, J. L. Fischer, O. Epstein, F. Orestano, T. V. Smith, D. Parodi, E. Bodrero, W. P. Montague).

XIV. La crise de la démocratie.

Section I (Lundi 3 Septembre)

Victor Basch: Art et démocratie; Giacomo Perticone: La polémique sur la démocratie; Joseph Fischer: En marge des principes de la démocratie; Paul Feldkeller: Geophilosophie und Historiurgie. Discussion (J. Doppler).

XV. La crise de la démocratie.

Section II (Mardi 4 Septembre)

Giorgio del Vecchio: Ethik, Recht und Staat; Joseph Barthélemy: Valeur de la liberté; Louis Rougier: De l'opinion dans les démocraties et dans les gouvernements autoritaires. Discussion (W. Lutosławski, Comte Zamoyski, M. Pfeiffer, J. Mertl, W. M. Kozłowski, J. Barthélemy).

XVI. La crise de la démocratie.

Section III (Mercredi 5 Septembre)

Glenn R. Morrow: What is left of Liberalism?; Ugo Redano: La crisi della democrazia et le nuove concezioni politicosociali; George Guy-Grand: Démocratie, liberté et souveraineté; Bernard Lavergne: Un remède à la crise de la démocratie. La nécessité du double suffrage universel: suffrage individuel et suffrage social. Discussion (J. Barthélemy, O. Epstein, U. Redano, B. Lavergne).

XVII. La crise de la démocratie.

Section IV (Vendredi 7 Septembre)

T. G. Masaryk sur la démocratie; D. Parodi: L'anti-démocratisme et l'inspiration démocratique; J. B. Kozák: The Recrudescence of Naturalism and the Crisis of Democracy; Henri Gouhier: Positivisme et révolution; Wincenty Lutosławski: La philosophie peut-elle \^etre nationale?; Pavao Vuk-Pavlović: Politik, Erziehung, Religion. Discussion (E. Claparède, J. L. Hromádka, H. Hartmann, Z. Fahri, L. Silberstein, J. Fischer, J. E. Heyse. P. Vuk-Pavlović).

XVIII. La mission de la philosophie dans notre temps.

Séance plénière (Vendredi 7 Septembre)

Francesco Orestano: La mission de la philosophie dans notre temps; Emil Utitz: Die Selbstverwirklichung der Philosophie. Discussion (J. Chevalier, W. Lutosławski, P. Siwek, J. Tvrdý, C. Boyer, I. M. Verweyen, H. Liebert, J. Fischer, F. Pelikán, E. Rogge, H. Hartmann, H. Driesch, J. L. Fischer, L. Rieger, E. Utitz).

XIX. La mission de la philosophie dans notre temps.

Section I (Mardi 4 Septembre)

André Lalande: Sur la mission de la philosophie dans notre temps; Jean Petrovici: Le realisme, tendance de la philosophie actuelle; George P. Conger: Contacts and Conflicts of Eastern and Western Philosophies; Yu-lan-Fung: Philosophy in contemporary China; Pantaleo Carabellese: Dalla critica della scienza (ragione pura) alla critica del concetto. Discussion (C. Werner, D. Cuclin, K. Svoboda, J. Petrovici, A. Lalande).

XX. La mission de la philosophie dans notre temps.

Section II (Mercredi 5 Septembre)

Karl Löwith: Nietzsche, der Philosoph unserer Zeit; Oskar Kraus: Besonderheit und Aufgabe der Philosophie in Böhmen; J. L. Fischer: Zur Aufgabe der Philosophie; J. Zollschan: Anthropologische Bedingtheit der Philosophie. Discussion (G. Herman, A. Metzger, Ad. Meyer, A. Sonne, J. L. Fischer, E. Harms, O. Kraus).

XXI. La mission de la philosophie dans notre temps.

Section III (Vendredi 7 Septembre)

E. Salomaa: Eine Aufgabe der Philosophie der Gegenwart; J. E. Heyde: Am Ende voraussetzungsloser Wissenschaft?; P. T. Raju: The Message of Sankara Vedanta to our Times; Friedrich Seifert: Der Mensch als Problem der gegenwärtigen Philosophie; Kazimierz Kowalski: Les fondements de la philosophie et sa mission dans notre temps; V. K. Škrach: Our philosophical Programme. Discussion (J. Král, F. Pelikán, E. Čapek, R. Philipp, B. Zbořil, L. M. Linick, Z. Ullrich, J. Kohn, E. Ernst, M. Pfeiffer, R. Wellek, V. K. Škrach).

XXII. Problèmes divers. Problèmes psychologiques.

Section I (Lundi 3 Septembre)

Maurice Halbwachs: La „memoire historique“ chez l'enfant; Egon Brunswik: Psychologie vom Gegenstand her; Konstantin Ramul: Psychologie und Geschichte; G. Poyer: L'individualisation des représentations collectives. Discussion (F. Weber, G. Davy, E. Brunswik).

XXIII. Problèmes divers. Théorie de la connaissance.

Section II (Lundi 3 Septembre)

Leo Polak: Über den Sinn erkenntnistheoretischer Subjekte; D. Michaltschew: Grundwissenschaft und Philosophie des Marxismus; Rudolf Zocher: Der methodologische Pluralismus und die allgemeine Logik; Bogumił Jasinowski: Das Verhältnis der Philosophiegeschichte zur systematischen Philosophie und der Werdegang der wissenschaftlichen Erkenntnis; Georg Katkov: Zur Wiederlegung des Pessimismus auf metaphysischem Gebiete; John Watson: A Discussion of Dr. Whitehead's Philosophy of Nature with special reference to his Work „Concept of Nature“.

XXIV. Problèmes divers. Théorie de la connaissance.

Section III (Vendredi 7 Septembre)

Régis Jolivet: Les embarras de l'idéalisme contemporain; A. Kastil: Ontologischer und gnoseologischer Wahrheitsbegriff; G. Persigout: Nécessité et possibilité d'une métaphysique positive; B. Petronievics: Finitisme et monadologie; Halil Nimetullah: Logique de la raison et logique de la conscience; Eugeniu Sperantia: Les lois et les formes de la pensée comme projections des propriétés de la vie; E. Habermann: Kausalität und Wahrscheinlichkeit im Gebiete des chemischen Geschehens; René Poirier: Le problème de la vérité et la pensée logique. Discussion (L. Brunschvicg, A. Kastil).

XXV. Problèmes divers. Les valeurs.

Section IV (Mardi 4 Septembre)

Nicolai Hartmann: Das Weltproblem in der Philosophie der Gegenwart; J. Laird: Must Values be mental?; Cornelius Krusé: Is Subjectivism in Value Theory compatible with Realism and Meliorism? Discussion (O. Kraus, H. Spiegelberg, P. Romano, H. Oakeley, S. Hessen, R. Wellek, E. Gottwald, A. Jesan, R. Zocher, F. Weber, H. Schwerak, G. Katkov, N. Hartmann, C. Krusé, J. Laird, J. M. Warbeke, T. V. Smith).

XXVI. Problèmes divers. Pédagogie.

Section V (Mardi 4 Septembre)

Léon Robin: La formation de l'esprit philosophique; Giacomo Tauro: Rapporti fra il diritto penitenziario et la pedagogia; Thomas Givanovitch: Les premières bases de l'éthique délictuelle (ou anormale);
◦ Etienne de Boda: Les problèmes de l'éducation de l'intelligence; Ernst Harms: Zur Reorganisation des philosophischen Unterrichts; Sergius Hessen: Das Prinzip der Totalität in der Pädagogik. Discussion (P. Siwek, E. de Boda, T. Givanovitch, P. Dahle, S. Marck, L. Robin).

XXVII. Problèmes divers. Esthétique et linguistique.

Section VI (Vendredi 7 Septembre)

J. Pos: La qualité et ses aspects quantitatifs; Jan Mukařovský: L'art comme fait sémiologique; Dimitrie Cuclin: Musique, art, science et philosophie; Raymond Bayer: La méthode esthétique objective et l'investigation psychologique; G. D. Scraba: La métaphysique du langage. Discussion (H. J. Pos, S. Frank).

XXVIII. Problèmes divers. Organisation.

Section VII (Vendredi 7 Septembre)

Pentzäll: Project of a Bureau of philosophical Research Information. Discussion (V. K. Škrach, H. Kuhn, E. Kailla, J. Geiger, A. Petzäll).

Literatura:
◦ Sb. mezinárodních tomistických konferencí v Praze 1932, ed. M. Habáň, 1933;
◦ M. Habáň: Práce filozofických konferencí v Praze 1932, FR 1932;
◦ M. Habáň: Poznámky k mezinárodním filozofickým konferencím v Praze, FR 1933;
◦ Cz. Głombik: Tomizm czasów nadziei. Slowia\'nskie kongresy tomistyczne, Praga 1932 – Pozna\'n 1934, Katowice 1994;
◦ Actes du huitième Congrès international de philosophie a Prague 2–7 Septembre 1934, Prague 1936;
◦ M. Znoj, L. Major, J. Pešek, M. Sobotka: Spor o demokracii na VIII. mezinárodním filozofickém kongresu v roce 1934 v Praze, FČ 1990.

hp, jg